ΚανονισμόςΛειτουργίαςΕργαστηρίων

Α. Γενικά

Η εργαστηριακή εξάσκηση των φοιτητών στη Σχολή Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ αποτελεί βασική εκπαιδευτική λειτουργία και είναι απαραίτητο συμπλήρωμα της θεωρητικής και φροντιστηριακής διδασκαλίας, ενώ μια προσεγγιστική περιγραφή της είναι: «σειρά από ασκήσεις που έχουν σκοπό την εξοικείωση του φοιτητή με όργανα και συσκευές, την εφαρμογή μεθόδων, την παρακολούθηση και πληρέστερη κατανόηση διεργασιών σε μικρή ώς μεσαία κλίμακα».

Η εργαστηριακή εξάσκηση είναι υποχρεωτική για τους φοιτητές και η ιδιαιτερότητα αυτή δημιουργεί αυξημένες υποχρεώσεις σ΄ αυτούς αλλά και στους διδάσκοντες. Η άμεση επικοινωνία με τους φοιτητές στη διάρκεια της παραμονής τους στο Εργαστήριο δίνει τη δυνατότητα αμεσότερης μετάδοσης γνώσεων, γι' αυτό πρέπει η διεξαγωγή της εργαστηριακής άσκησης να γίνει ουσιαστική και αποδοτική, πράγμα που απαιτεί τη συμβολή διαφόρων συντελεστών, όπως αναλύονται στα επόμενα.

Β. Οργάνωση των Ασκήσεων

Η επιλογή και οργάνωση των ασκήσεων γίνεται από τα μέλη ΔΕΠ. Οι ασκήσεις πρέπει να είναι σύγχρονες, εναρμονισμένες με τη διδασκαλία της θεωρίας, να καλύπτουν τη διδακτέα ύλη και να οδηγούν το φοιτητή στην κατανόηση των θεμάτων που αναφέρονται. Πρέπει να γίνεται διαρκής προσπάθεια εκσυγχρονισμού των οργάνων που χρησιμοποιούνται ή των μεθόδων μέτρησης. Ακόμη, η οργάνωση των ασκήσεων θα πρέπει να εξασφαλίζει:

  • την εξοικείωση των φοιτητών με τις μετρήσεις οργάνων και τη χρήση των συσκευών,
  • τον τρόπο επεξεργασίας των μετρήσεων που προέκυψαν από τη διεξαγωγή της άσκησης,
  • την επισήμανση σφαλμάτων που οδηγούν σε λανθασμένα αποτελέσματα και το μέγεθος του σφάλματος στις μετρήσιες και
  • τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια.

Γ. Προετοιμασία των ασκήσεων

Η καλή λειτουργία των ασκήσεων προϋποθέτει λεπτομερή και προσεκτική προετοιμασία. Τα μέλη ΕΔΤΠ, σε συνεργασία με τους υποψήφιους διδάκτορες, ΕΜΥ και μέλη ΔΕΠ, είναι υπεύθυνα για την προετοιμασία των ασκήσεων. Η σωστή προετοιμασία προϋποθέτει, πριν από τη διεξαγωγή της άσκησης:

  • τον έλεγχο πληρότητας όλων των υλικών που χρησιμοποιούνται
  • τον έλεγχο καλής λειτουργίας των συσκευών,
  • πλήρεις γραπτές οδηγίες για τηνπροετοιμασία των φοιτητών, που θα περιλαμβάνουν όχι μόνο περιγραφή συσκευών και πειραμάτων αλλά και σύνδεση με τη θεωρία.

Δ. Διεξαγωγή των ασκήσεων

Κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής των ασκήσεων τα μέλη ΔΕΠ, ΕΜΥ και υποψήφιοι διδάκτορες παρίστανται στα Εργαστήρια, επιβλέπουν, καθοδηγούν, κατευθύνουν και διδάσκουν τους φοιτητές. Συζητούν και επιλύουν απορίες και ελέγχουν την προετοιμασία των φοιτητών.

Βασικό καθήκον των επιβλεπόντων είναι επίσης η προφύλαξη των φοιτητών από λανθασμένους χειρισμούς που μπορεί να οδηγήσουν σε ατύχημα.

Ε. Καθήκοντα φοιτητών

Οι φοιτητές πρέπει να τηρούν τα ωράρια των Εργαστηρίων, να προσέρχονται προετοιμασμένοι για τη διεξαγωγή των ασκήσεων, να σέβονται τη περιουσία και τους χώρους των Εργαστηρίων, να αποφεύγουν χειρισμούς οργάνων που δεν γνωρίζουν και να ζητούν τη βοήθεια των παρισταμένων μελών του διδακτικού προσωπικού.

Ζ. Ελεγχος απόδοσης των φοιτητών

Για τον έλεγχο της απόδοσης των φοιτητών θα πρέπει:

  • Να τηρείται και ενημερώνεται βιβλίο παρουσιών.
  • Να καθορίζεται ελάχιστος αριθμός ασκήσεων που πρέπει να πραγματοποιήσει ο φοιτητής ώστε να μπορεί να προσέλθει στις εξετάσεις του μαθήματος, αλλιώς θα επαναλαμβάνει τη σειρά.
  • Ο φοιτητής, να παραδίδει έκθεση για την άσκηση που πραγματοποίησε, η οποία θα διορθώνεται και θα βαθμολογείται.
  • Ο συνολικός βαθμός Εργαστηρίου να μετέχει στον τελικό βαθμό του μαθήματος, σε ποσοστό 20-50%.
  • Ο συνολικός βαθμός Εργαστηρίου προκύπτει από εξέταση σε κάθε άσκηση, παράδοση εκθέσεως και γενικά συμμετοχή στη διεξαγωγή της ασκήσεως.

Είναι φανερό ότι κάθε Εργαστήριο, ανάλογα με την ιδιαιτερότητά του, μπορεί να εκδίδει και λεπτομερέστερες οδηγίες και υποχρεώσεις των φοιτητών σχετικά με τα παραπάνω.

Η. Ασφάλεια

Η ασφάλεια των χώρων των Εργαστηρίων πρέπει να αποτελεί ιδιαίτερη και μόνιμη φροντίδα όλων. Οι κίνδυνοι στα χημικά εργαστήρια οφείλονται κυρίως στα εξής:

  • Υγρά ή αέρια επικίνδυνα για πυρκαγιά ή έκρηξη.
  • Δραστικά χημικά μέσα (οξέα, αλκάλια, μέταλλα).
  • Ισχυρά δηλητήρια και ραδιενεργές ουσίες.
  • Μηχανικά συστήματα, ηλεκτρικές συσκευές, δίκτυα νερού και φωταερίου.
  • Υψηλές πιέσεις και θερμοκρασίες, αντιδράσεις που μπορούν να γίνουν ανεξέλεγκτες.

Οι βασικοί κανόνες για την ασφάλεια του προσωπικού, των ασκουμένων αλλά και της εργαστηριακής υποδομής είναι:

  1. Πρέπει να εκδοθεί λεπτομερέστατος κανονισμός ασφαλείας κατά Εργαστήριο.
  2. Απομόνωση των επικίνδυνων υλικών ώστε σε περίπτωση ατυχήματος (π.χ. ανάφλεξης) οι ζημιές να περιορίζονται σε μικρή έκταση.
  3. Καλή σφράγιση των δοχείων που περιέχουν εύφλεκτα υλικά και αέρια.
  4. Καλός εξαερισμός σε σημεία που γίνονται μεταγγίσεις ή εργασίες με εύφλεκτα υγρά ή αέρια ώστε να αποφεύγεται η δημιουργία εκρηκτικών μιγμάτων.
  5. Εξάλειψη πιθανών πηγών ανάφλεξης, π.χ. γυμνές φλόγες, θερμές επιφάνειες, σπινθήρες κλπ.
  6. Εγκατάσταση των κατάλληλων μέσων πυροπροστασίας, φαρμακείων και άλλων μέσων πρώτων βοηθειών.
  7. Εκπαίδευση προσωπικού στα συστήματα της προηγούμενης παραγράφου. Κατανομή υπευθυνότητας για τη χρήση των επικίνδυνων συσκευών. Ορισμός υπευθύνων για επιθεώρηση των Εργαστηρίων μετά το πέρας της εργαστηριακής ημέρας.

Θ. Πιστώσεις

Πρέπει να σημειωθεί ότι καθοριστική σημασία στην ουσιαστική διεξαγωγή των εργαστηριακών ασκήσεων έχει η διάθεση επαρκών κονδυλίων τόσο για την απόκτηση, συντήρηση και ανανέωση της υποδομής όσο και για την έγκαιρη προμήθεια υλικού σε επαρκείς ποσότητες. Η σημερινή διαδικασία των πιστώσεων αναλωσίμων και μη αναλωσίμων που δίδονται, χωρίς να υπάρχουν χωριστές πιστώσεις για έρευνα του προσωπικού, έχει δημιουργήσει μάλλον ανεπιθύμητες καταστάσεις, όπου ή υπάρχουν Εργαστήρια που ασκούν φοιτητές, ενώ το προσωπικό δεν έχει κονδύλια για έρευνα, ή έχουν καταργηθεί ή περιορισθεί τα Εργαστήρια των φοιτητών ώστε να βρεθούν κονδύλια για ερευνητικούς σκοπούς. Προτείνεται συνεπώς από την Επιτροπή ο διαχωρισμός των κονδυλίων για έρευνα και εκπαίδευση.

Η Επιτροπή για τον Κανονισμό Λειτουργίας Εργαστηρίων είχε τα εξής μέλη: Γ. Τσαγκάρης, Α. Ανδρεόπουλος, Όλγα Μαρκοπούλου, Ελένη Γρηγοροπούλου και Ε. Κρητικού (εκπρόσωπος των Μεταπτυχιακών Φοιτητών).